Mekanik Saatlerin Çalışma Prensibi

Elektronik(quartz) saatlerin aksine, mekanik saatler enerjilerini pilden almazlar. Onun yerine dairesel bir kutuya yerleştirilmiş daha kalın ve güçlü ana yayın sıkıştırılmasıyla enerjilerini sağlarlar. Mekanik saatin kalbi ana yaydır. Bu, genellikle en az 35.5cm uzunluğunda ve bazen çok daha fazla bir spiral şeklinde kıvrılmış ince bir metal parçasıdır. Saat sarıldıkça, ana yaydaki gerilim artar ve spiral daha da sertleşir. Saat kuruldukça yay gerilir, enerji harekete aktarılır ve spiral gevşetilir.

Enerji, birkaç dişliler vasıtasıyla harekete aktarılır ve ana yayın kendisi, orta tekerleği çalıştıran tulumbayı tahrik eder. Merkez çark saatte bir kez döner. Ayrıca her 12 saatte bir dönen ve saat ibresi içeren merkez çark tarafından tahrik edilen başka bir dişli çark da vardır.

Merkez çark dördüncü çarkı süren üçüncü çarkı çalıştırır. Dördüncü çark dakikada bir kez döner ve saniye kolu merkezi bir pivottan tutturur. Sonunda dördüncü çark kaçış çarkını çalıştırır. Tüm bu çarkların doğrudan değil, pinyonlardan geçtiğine dikkat edilmelidir.

Fakat tüm bunlar olsaydı, bir saatimiz olmazdı çünkü tulumbadan aktarılan hareketi kontrol edecek bir mekanizma yok. Bunun kontrolü için eşapman çarkına ihtiyacımız vardır.

Bir palet çatalı kaçış çarkının serbestçe dönmesini önler. Çatalı iki ucu tekerleğin dönüşüne müdahale eder ve böylece durdurur.

Palet çatalı, ortada T şeklinde bir şeydir ve kaçış tekerleğini etkilemek için dışarı çıkar.

Palet çatalının diğer ucunda itme pimi adı verilen başka bir mücevherle temas eden küçük bir çentik vardır. Bu itme pimi, itme makarasına takılıdır, ancak merkezden ofsetlenmiştir. İtme silindiri denge tekerleğine merkezi bir pivottan tutturulmuştur.

Tamam, bu durumda olan, kaçış çarkının dönüşünün, palet çatalındaki taş birinin kaçış tekerleğinin dişleri arasındaki bir boşlukla eşleşmesine ve çarkın dönmesini geçici olarak durdurmasına neden olmasıdır. Palet çatalı daha sonra diğer tarafa doğru geri sallanır ve palet çatalı diğer ucu kenetlenip tekrar durmadan önce kaçış çarkını serbest bırakır. Tüm bunlar 4Hz'lik bir hareketle saniyede dört kez gerçekleşir.

Peki tüm bu palet sallanmasını ne tahrik ediyor? Daha önce bahsettiğim denge çarkı ağırlıklı ve bu nedenle de dönme eğilimindedir. Bu dönme, palet çatalının bir ucunun ayrılmasına ve diğer ucunun birleşmesine neden olur. Denge yayı daha sonra bu dönüş yönünü tersine çevirmek ve palet çatalını sürekli sallamak için enerji sağlar. Bir saat ayarlandığı zaman yay gerginleşir ve gergin yay hareketi sağlar.

Mekanik saatlerin çalışmasının teori kısmı biraz sıkıcı ve uzun olmuş olabilir fakat bu kadar özet geçebildim. :) Pratikte görebilmeniz için bir de video paylaşıyorum;

Bir sonraki yazımda kendi sahip olduğum mekanik saatlerin incelemesini yapacağım. Kendinize iyi bakın. :)